Không ít trường hợp các bà mẹ đang điều trị ung thư nhưng lại có thai, vậy thuốc trị ung thư gây hại cho thai nhi không? Hướng xử lý như thế nào để đảm bảo thai nhi phát triển bình thường? BS Nguyễn Triệu Vũ, Trưởng khoa Ung bướu bệnh viện Thủ Đức chia sẻ về vấn đề này.
Có thai khi điều trị ung thư – Người mẹ cần phải làm gi?
1. Khi nào nên có thai sau điều trị?
Quyết định để có thai nên được chủ động tính trước, thông thường sau khi ngưng điều trị từ 6 tháng đến 2 năm bệnh nhân có thể để mang thai. Tuy nhiên thời gian này tùy thuộc vào cơ quan bị bệnh, giai đoạn bệnh, t.uổi bệnh nhân, tình trạng k.inh n.guyệt sau điều trị, và phương pháp điều trị trước đó, những bệnh nhân ung thư cổ tử cung, buồng trứng…nên đợi thời gian lâu hơn những người bị ung thư vùng đầu cổ hay phổi.
Do đó khi đang điều trị ung thư, bệnh nhân nên chủ động ngừa thai, không chỉ phụ nữ, mà cả bệnh nhân nam cũng nên chủ động ngừa thai do nhiều thuốc hóa trị ảnh hưởng đến t.inh t.rùng.
Nếu chẳng may có thai khi đang điều trị, bệnh nhân phải báo với bác sĩ điều trị để bàn cách xử trí tốt nhất.
2. Những phương pháp điều trị ung thư có ảnh hưởng đến thai nhi?
Câu trả lời là có thể, tuy nhiên hiện chưa có nghiên cứu xác định được mức độ ảnh hưởng cụ thể. Phần lớn các thuốc trị ung thư là các thuốc gây độc cho tế bào nên về lý thuyết các thuốc này có thể gây hại cho thai nhi, hoặc xạ trị trực tiếp vào vùng chậu có thể gây viêm dính tử cung hoặc biến đổi buồng trứng.
Tuy nhiên may mắn là các nghiên cứu ghi nhận tình trạng thai nhi và em bé sau sanh vẫn không khác đáng kể so với các bé được sinh từ mẹ khỏe mạnh, tỷ lệ sinh non và nhẹ ký có tăng nhẹ trong nhóm trẻ có mẹ bị ung thư nhưng điều này không ảnh hưởng đến sự phát triển của bé về sau.
Các thuốc mới như điều trị nhắm trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch ảnh hưởng ra sao lên thai nhi vẫn chưa được nghiên cứu chi tiết
Các thuốc mới như điều trị nhắm trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch ảnh hưởng ra sao lên thai nhi vẫn chưa được nghiên cứu chi tiết, tuy nhiên các chuyên gia vẫn khuyên nên tránh dùng các thuốc này trong suốt thời gian mang thai hoặc ít nhất là trong 3 tháng đầu thai kỳ.
3. Thai kỳ có ảnh hưởng xấu đến bệnh ung thư?
May mắn là các nghiên cứu cho thấy thai kỳ không làm nặng thêm tình trạng bệnh ung thư, nếu có có thể là do việc trì hoãn điều trị trong giai đoạn có thai.
4. Cha bị ung thư có thể có con được không?
Giống như phụ nữ, các phương pháp điều trị ung thư đều có thể ảnh hưởng đến khả năng có con của người đàn ông bao gồm tác động trực tiếp đến t.inh t.rùng, giảm số lượng t.inh t.rùng và t.inh d.ịch. Tuy nhiên mức độ ảnh hưởng đến mức nào là điều chưa được làm rõ, tùy thuộc vào loại ung thư, độ t.uổi của bệnh nhân… do đó bệnh nhân được khuyên nên để có con ít nhất 6 tháng sau ngưng điều trị hoặc dùng các cách phức tạp hơn như trữ lạnh t.inh t.rùng…
5. Bệnh nhân ung thư khi mang thai có cần theo dõi đặc biệt
Về thai kỳ, hiện nay chưa có hướng dẫn chế độ theo dõi đặc biệt dành cho thai kỳ của những người mẹ bị ung thư, cơ bản vẫn là theo dõi định kỳ theo lịch phối hợp của bác sĩ sản khoa và bác sĩ ung thư, trong đó lưu ý những tác dụng phụ do hóa trị như hạ m.áu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu), n.hiễm t.rùng, suy tim… có thể ảnh hưởng tới thai nhi
Về phía bệnh nhân, tùy thuộc vào loại ung thư, giai đoạn, thể trạng bệnh nhân và t.uổi thai, bác sĩ ung thư phải phối hợp kỹ với bác sĩ sản khoa để chọn cách tốt nhất cho bệnh nhân. Nếu được nên bắt đầu điều trị bệnh ung thư khi bệnh nhân đã sanh xong. Phẫu thuật khối u nói chung vẫn an toàn khi mang thai, nhất là tiến hành trong 3 tháng giữa thai kỳ, hóa trị vẫn có thể tiến hành miễn là theo dõi sát và xử lý các biến chứng do thuốc.
Các biến bộ trong lĩnh vực điều trị vô sinh như trữ phôi, trứng hoặc t.inh t.rùng… và sử dụng về sau khi bệnh ung thư ổn định có thể giúp ích một số ít bệnh nhân, tuy nhiên các phương pháp này phải được tính trước và việc thực hiện khá phức tạp. Sau sanh bệnh nhân vẫn có thể cho con bú tuy nhiên phải tham khảo ý kiến của bác sĩ ung thư về các thuốc đặc trị đang sử dụng.
Vì vậy, quyết định mang thai là quyết định rất quan trọng với mỗi gia đình. Có con là niềm vui và hạnh phúc lớn lao mà người phụ nữ sẳn sàng hy sinh nhiều thứ khác để đạt được. Xử lý thai kỳ ở bệnh nhân ung thư là vần đề lớn đòi hỏi phối hợp giữa bác sĩ ung thư, sản khoa, nhi khoa và nhất là sự tham gia của bệnh nhân và gia đình trong mỗi quyết định điều trị trong đó cân nhắc giữa tình trạng bệnh, thai kỳ và hoàn cảnh bệnh nhân.Bác sĩ Vũ khuyến cáo
Bệnh nhân ung thư được miễn phí một phần thuốc điều trị miễn dịch
Bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ, ung thư dạ dày, ung thư cổ tử cung… nếu có chỉ định thuốc điều trị Keytruda sẽ được miễn phí một phần loại thuốc này.
Bộ Y tế vừa có quyết định phê duyệt Chương trình hỗ trợ thuốc Keytruda (Pembrolizumab), miễn phí một phần không thuộc khoản viện trợ phi Chính phủ nước ngoài cho người bệnh ung thư do Công ty cổ phần Dược liệu Trung ương 2 thực hiện.
Theo đó, người bệnh được chẩn đoán xác định mắc một trong những bệnh sau: u hắc bào ác tính, ung thư phổi không tế bào nhỏ, u lympho Hodgkin kinh điển, ung thư biểu mô đường tiết niệu, ung thư đầu cổ, ung thư dạ dày, ung thư có tình trạng mất ổn định vi vệ tinh mức độ cao, ung thư cổ tử cung, ung thư biểu mô tế bào gan, có các chỉ định (do Bộ Y tế cấp phép) sử dụng thuốc Keytruda sẽ được miễn phí một phần loại thuốc này.
Cụ thể, sau khi mua và điều trị 2 chu kỳ thuốc Keytruda, người bệnh được hỗ trợ miễn phí 1 chu kỳ thuốc Keytruda. Đối với người bệnh đã điều trị ít nhất 1 chu kỳ thuốc Keytruda trước khi tham gia chương trình thì được hỗ trợ miễn phí 1 chu kỳ ngay sau khi tham gia chương trình.
Chương trình áp dụng từ ngày 4/3/2020 đến 31/12/2023. Thời gian tiếp nhận người bệnh đăng ký tham gia là 2 năm.
Chương trình được áp dụng thực hiện tại 17 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh bao gồm các bệnh viện: Bệnh viện K Trung ương, Chợ Rẫy, Bạch Mai, Phổi Trung ương, Trung ương Quân đội 108, Ung bướu Hà Nội, Viện Huyết học và Truyền m.áu Trung ương, Việt Đức, Hữu Nghị, Ung bướu Đà Nẵng, Ung bướu TP HCM, Quân y 175, Thống Nhất, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, Nhân dân 115, Bình Dân…
Bộ Y tế cũng yêu cầu Công ty cổ phần Dược liệu Trung ương 2 theo dõi tình trạng lưu hành của các thuốc có hoạt chất Pembrolizumab tại Việt Nam.
Trường hợp tại Việt Nam có thuốc generic cùng hoạt chất và dạng bào chế với thuốc Keytruda trong thời gian thực hiện Chương trình hỗ trợ, phải kịp thời báo cáo Bộ Y tế và thông báo cho các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Không điều chỉnh tăng giá thuốc Keytruda trong thời gian thực hiện Chương trình.
Pembrolizumab (Keytruda) là một trong số các thuốc điều trị bệnh ung thư theo cơ chế miễn dịch. Tuy nhiên, không phải bệnh nhân ung thư nào cũng có thể được điều trị bằng phương pháp này mà cần phải làm một số xét nghiệm về mô bệnh học để xác định khả năng điều trị có hiệu quả hay không.
Hà An
